coming soon: nieuw uitzicht

iedere ochtend maak ik een foto van mijn 'penthouse' uitzicht. Aanvankelijk om mijn "oblomov periode" te benadrukken. Nu mijn isolement ten einde is zal ik ook mijn blik verruimen en foto's plaatsen van Gompas, maniwalls, chortens, stupas en gebedsmolens. Ondertussen is het een geestige boel aan het worden hier, ondanks de drukte horen we soms enorme lachsalvo's over de binnenplaats van het hotel annex werkplaats galmen. We lijken allemaal besmet met de ijle lucht. Licht in het hoofd?

jong en oud

De oude mevrouw (zie ook foto 29-7) is gecast als bejaarde en nogal eigenwijze schoonmoeder. Hier neemt de costume assistent de kleding met haar door.
De mevrouw is 77 jaar en was in Ladakh het allereerste meisje wat naar school mocht gaan. Dat is nu zo'n 70 jaar geleden. Ze is onderwijzeres geworden en heeft ook aan toneel gedaan. Optreden wil ze eigenlijk niet meer omdat ze zichzelf te oud en te lelijk vindt maar in een film spelen heeft ze nog nooit gedaan en daarvoor maakt ze een uitzondering. Ze zal met ons 4 dagen lang rondtrekken door het land, haar land.

het weer

Stel dat alles inderdaad goed blijft lopen, er geen grote rampen of onenigheden plaatsvinden en alles op tijd klaar is voor draaien?
Aanvankelijk zouden we in juni-juli draaien. Dat is hoogzomer in Ladakh, strakblauwe luchten en sterke contrasten en lijnen. Het is nu augustus. 10 augustus onze eerste draaidag. De zomer loopt op zijn eind. Het is weliswaar niet koud maar het is bewolkt en grijs. Soms breekt ineens de lucht helemaal open en zetten de UV stralen zich genadeloos op je huid. Volgens Stanzin kan het ook flink gaan regenen. Zal dat dan deze keer onze vijand zijn? We draaien 95 % exterieur dus van een schaduw planning is geen sprake. Mooie wolken zijn niet lelijk maar grijs is wel grijs en wat onvoorspelbaarheid betreft, het is nog niet zo eenvoudig voor de continuiteit.

Niet om negatief te zijn maar tijdens de break down vergadering van vanmiddag hebben we toch maar om voorzorgsmaatregelen gevraagd zoals portable plastic afdakjes en paraplui's. De handige 'easy ups' die wij hiervoor gebruiken bestaan hier niet en er zal één met bamboe en zeil worden gefabriceerd.

work in progress

Op iedere verdieping van ons guesthouse-hotel gonst het van bedrijvigheid. Urvashi bekijkt de meegebrachte kostuums van de cast. Sander bespreekt zijn script met de vertalers, Joost verzamelt alle gegevens van medewerkers, Digambar broedt op een opgezette Dzo. In de tuin ijsbeert Stanzin met de telefoon aan zijn oor en vanaf het eerste terras klinkt het tokkelinstrument van Adi die met de recording van de muziek is begonnen. De enkele toeristen die in het hotel verblijven kijken hun ogen uit.
Het lijkt of alles zijn vorm begint te krijgen.
Charlie Chaplin was verheugd te constateren dat het oxygen peil in mijn bloed op orde is (de meter zegt 90) en de dosis bloeddrukpillen is gehalveerd. Een helikopter ambulance vliegt over..

Vanaf mijn hoge toren roep ik naar Kawal dat hij Ludo moet bellen die op het punt staat naar Schiphol te vertrekken maar geen gegevens van hem heeft ontvangen over pick-up en hotel in Delhi.
Vanmiddag de eerste break down vergadering. Ik heb het budget onder controle gekregen en 99 % van de overeenkomsten vastgelegd. Alles verloopt gemoedelijk, gecontroleerd en kalm. Het is niet te geloven.

iets meer zuurstof

Deze eerste weken in Ladakh gingen voor mij wat rommelig voorbij ondanks dat de voorbereidingen onder controle en gestaag verlopen... Alles loopt, de locaties en cast besloten, een goedgekeurd draaischema van Mukul en ik zelf weer terug op de rails.
Na aanvankelijke beterschap was ik opnieuw geveld door zuurstoftekort gepaard met oplopende bloeddruk, duizelingen, misselijkheid, flauwvallen in de slaap en malaise. Het leek of het erger werd. Er werd me dan ook door de Nederlandse alarmcentrale aangeraden onmiddelijk het strijdveld te verlaten, desnoods met een helikopter. Na medisch onderzoek en nu een recept voor drastische medicijnen tegen het bijverschijnsel hoge bloeddruk, een advies geen lichaamsbeweging te verrichten en een dieet van extreem veel water en vetvrije koolhydraten en eiwitten mocht ik het nog even proberen van de dokter die inmiddels de bijnaam van Charlie Chaplin heeft gekregen. Hij komt mijn parameters iedere dag opnemen en zit daarna heel genoeglijk in de hoteltuin met thee en ananassap en bespreekt mijn staat van zijn met wie het maar horen wil. Mijn hoogteziekte is een gemeengoed geworden en ik kan het dan ook niet nalaten dit wederom als onderwerp terzijde van de productionele vorderingen te kiezen. Het is nogal overheersend aanwezig. Bij de meeste mensen blijft het bij acclimatiseren wat niet meer dan wat hoofdpijn en misselijkheid met zich mee brengt. De extreme en te snel genomen hoogte tijdens de vermoeiende reis hebben bij mij waarschijnlijk alle knoppen omgezet. Een ernstige vorm van hoogteziekte (AMS) is gevaarlijk en kan zelfs dodelijk zijn. Bij mij was er geen sprake van long of hersen oedeem en de mist in mijn hoofd is nu opgetrokken.
Hier is het fenomeen in het algemeen het gesprek van de dag. In een paar dagen zullen Sal, Dirk Jan en Ludo (camera en geluid) uit Nederland aankomen en zal de ijle lucht opnieuw een rol spelen in de alledaagse beslommeringen. Het acclimatiseren. Wij, als veteranen, zullen adviezen geven en de eerste ochtenden vragen hoe ze zich voelen. Daarna komt nog de technische crew en de steadicam operator en herhaalt de geschiedenis zich opnieuw.
Als dan eindelijk iedereen weer enig adem kan halen beginnen de draaidagen die door de atmospherische omstandigheden extra zwaar zullen zijn. Lichamelijke inspanning leidt onherroepelijk tot kortademigheid hier. We draaien met veel verplaatsingen. Omdat het verhaal "Father, Daughter, Dzo" gaat over een vader en een dochter die hoog uit de bergen afreizen naar een stadje 'beneden' in het dal draaien we alle roadshots op slopeys, hellingen. We zien ze altijd naar beneden gaan. Equipment moet dus altijd naar boven.
Omdat ik, zoals een geliefd familielid het omschreef, even 'als Oblomov' moest leven en de Himalayas vooral vanuit mijn hotelkamer heb beleefd en de productie tussen de duizelingen door moest doen heb ik nog geen locatie live gezien en ben ik nog geen 2 kilometer van het kantoor verwijderd geweest. Anderen, waaronder buurman Joost, hebben voor mij de trappen bestegen voor overleg, met flessen water, abrikozen, vragen en notities want ondanks het bevel van Charlie Chaplin wilde ik niet naar beneden verhuizen. Het uitzicht vanuit mijn op het dak van het hotel gelegen kamer op de besneeuwde toppen met de wisselende bewolking waren mijn enige referentie met de omgeving en de voornaamste reden van mijn lijden. Het dak van de wereld laat zich niet eenvoudig veroveren. De chaos en grim van Rajasthan ontbreekt, hier is het de macht van de natuur die ons wijst op onze beperkingen. Overmoed word gestraft.

leven

Aardse zaken zoals budgetten opstellen voor een filmproductie zou je bij het aanschouwen van de omringende landschappen bijna vergeten. Het landschap in het gezicht van de vrouw tekent vele levens. Levens die worden geleefd met wat er is, wat er altijd was en wat er altijd zal zijn. Niet meer en niet minder. Oude en traditionele levensvormen zijn hier nog niet aangetast.
En wij, we cijferen er lustig op los. Ik onderhandel over alle details en probeer het opnieuw in het beschikbare budget te persen. Er gelden inderdaad hogere prijzen hier. Wat hier niet oorspronkelijk vandaan komt of hier is gefabriceerd moet allemaal ingevoerd worden en het transport komt vanzelfsprekend boven op de prijs.
Bij de bank geen ongeregeldheden deze keer, alles lijkt nog steeds onder controle.

Een paar locaties...

verjaren met de eclips langszij

Veel sentimenten verbind ik gewoonlijk niet aan mijn verjaardag maar dat ik hoog in Ladakh zit en ook vandaag de langste zonsverduistering van de 21ste eeuw hier langszij zal schuiven is tenminste wel een beetje bijzonder. Een elementaire samenloop van omstandigheden.
Omdat ik nu toch over persoonlijke zaken ben begonnen wil ik graag van hieruit mijn broer Jorrit, die kort geleden met zijn gezin van een wereldreis is teruggekeerd, feliciteren omdat ook hij jarig is nu.
Wellicht proef ik er morgen een 'chang' op, een lokaal huisgemaakt soort bier. Stanzin heeft beloofd er een karaf van mee te nemen. Ben benieuwd hoe dat voelt, alcohol met ijle lucht. Mijn aanvankelijke vreugde dat ik hersteld zou zijn van de hoogteziekte was iets te vroeg gejuicht. Vanochtend om 04.00 uur sloegen de duizelingen weer toe. Ik heb vandaag een Tibetaanse dokter bezocht die mij pillen heeft gegeven, gemaakt van bloem extracten en dit gaat mij helpen, verzekerde zij mij.
Inmiddels hebben we beneden in het hotel een kantoor ingericht en hebben we gister een casting gehad waar we 80 mogelijke vaders en dochters hebben gefotografeerd en door Sander zijn geinterviewd. De chaos zoals we die meemaakten in Jodhpur is hier in het geheel niet aanwezig. Alles verloopt tot nog toe bedaard, vriendelijk en begripvol. Binnen een aantal dagen zal de rust voorbij zijn en zullen alle mogelijke en minder mogelijke details tastbaar moeten worden. Morgen komen Digambar en Urvashi aan en wordt het tijd concreet te worden over vorm en inhoud. De locaties moeten nu worden gekozen. De locale autoriteiten schijnen niet erg soepel te zijn en permissie moet op tijd worden aangevraagd.


22-07-2009 ochtend
De productionele beslommeringen werden verstoord om middernacht local time door een klop op de deur van Mukul. Beneden wachtte mij een grote chocoladetaart, live folkmuziek, slingers en presentjes. Ik was even heel erg jarig! De taart werd weggespoeld met een glas bier waarop ik eindelijk een hele volle nacht heb geslapen,
Een witte Ladakhi bontmuts, een boedhabeeldje, een antiek zilver sigaretten doosje, een t-shirt met de gewraakte route van Manali naar Leh en een handvol bloemen rijker ben ik zonder hoofdpijn wakker geworden. Het ultieme medicijn tegen de tartende hoogteziekte is Tibetaanse natuur pillen en bier. Ik ben er weer.

Nu, op naar de bank. Kijken of dat hier (ook) beter gaat als in Jodhpur. (zie archief)

hersteld - een nieuw begin van hetzelfde en toch anders

Na nog een paar duizelige nachten is het nu echt voorbij. Ik ben hersteld en we zijn op volle toeren aan het voorbereiden. Mukul, Kawal en Adi zijn veilig maar ook gebroken aangekomen. Sander en Joost zijn twee dagen op locatie bezoek geweest en terug gekomen met een video verslag. Ondanks de vertraging, de slechte start en de ziekte begint nu de zin der dingen zichtbaar te worden. Onwaarschijnlijk mooie landschappen gaan we hier draaien.
De productie schema's zijn klaar, onze agenda tot de nok toe gevuld. Morgen beginnen we met de casting van de vader Sonam en zijn dochter Padma. Heel urgent is nu de locaties te bepalen omdat we voor alles wat we hier willen doen permisie moeten aanvragen. Sinds we weten wat dit voor problemen kan opleveren heeft dat de hoogste prioriteit. Als het goed is hebben we daar eind van de week de besluiten over genomen en kan Sander beginnen met het draaiboek en wij met de logistiek. We zullen behoorlijk wat afstanden moeten afleggen en tussen de draaidagen door moeten reizen met een karavaan crew, cast en Dzo's. Een dzo is een kruising tussen een yak en een koe. Deze speelt een grote rol in dit deel van de bardsongs.
Het is een wat vreemde gewaarwording, 10 dagen geleden kreeg ik in Spanje het bericht dat de film permissie alsnog geregeld was en nu zitten we midden in een vol in bedrijf zijnde productie in een land van Boehdda, yakmelk, nomaden, 10 jarige kloosterlingen met gebreide baseballpetten op en waar je met een auto 50 kilometer aflegt in niet minder dan twee en een half uur.
Woensdag komen Digambar (art director) en Urvashi (costume designer) aan en de week daarop de crew uit Nederland. De samenwerking met de local fixers, Stanzin en Dechen, verloopt goed en aangenaam. Ze maken beiden en samen ook films. Vandaag waren we in hun studio. Ingeklemd tussen de hoge omringende bergtoppen hebben zij hun eigen film cultuur gecreerd. Ze maken hun films in eigen beheer en gaan vervolgens met de film en een projector de dorpen in Ladakh af. Ze vertonen de film voor de lokale bevolking die per persoon 50 roepies betalen. Zo verdienen ze hun investeringen terug om vervolgens de volgende ladahkse productie van de grond te trekken. Ze kennen alles en iedereen in de wijde omtrek. De eenvoud, logica en het ontbreken van ijdelheid, ego en megalomania is een verademing en op zich een film waard..

Nu alle donkere wolken die er boven deze productie hingen grotendeels opgelost zijn denk ik nu dat het een voorrecht is hier te mogen draaien. De omgeving vertelt bijna zijn eigen verhaal en wie weet leren we nog iets van de natuurlijke bescheidenheid hier.

Waar de problemen zich nog gaan aandienen kan ik nu niet voorspellen. Ik ben zo blij dat ik de hoogteziekte heb overwonnen dat er bij mij bijna niets meer stuk kan. We zullen zien....

Jispa - leh

Manali - Jispa

hoogteziekte

Deel 2 van Bardsongs, Father, daughter, Dzo, draaien we in Leh, Ladakh. Leh ligt op 3400 meter hoogte in de Himalayas. Boven de 2500 meter krijgen veel mensen last van de hoogte en hoogteziekte moet je niet onderschatten. Bergen zijn meedogenloos. Als de zee die geeft en neemt kunnen de bergen je ook gevangen en te grazen nemen. Het enige wat helpt tegen hoogteziekte is zo snel mogelijk afdalen.
Om in Leh te komen kan je vliegen en moet je je twee tot drie dagen opsluiten in een hotelkamer, veel water drinken en je lichaam laten wennen. Hoofdpijn, missleijkheid, duizelingen zijn verschijnselen. In ergere mate kan je hersenoedeem of longoedeem oplopen, in coma raken en sterven.
Je kan Leh ook bereiken over land..De Himalayas heeft de hoogste passen ter wereld.
Als je de tijd neemt, goed bent voorbereid, weet wat je te wachten staat en wat de risico's zijn kan je daar voor kiezen.
Sander wilde uit alle macht over land, ondanks mijn onderzoek over hoogteziekte en de meerdere negatieve adviezen naar aanleiding van dit eerder geopperde plan.

Het werd een zeer zware reis, 500 kilometer over onverharde wegen in de regen langs ravijnen en over 6000 meter hoge passen.
Van geleidelijk stijgen is natuurlijk geen sprake als je van hoog naar laag en weer naar hoog gaat met een auto en niet de tijd neemt om te acclimatiseren.
Op het bijna hoogste punt kwamen we tot overmaat van ramp vast te zitten tussen een bulldozer en auto's achter ons op de smalle 'dirtroad' aan de rand van het ravijn.
Ik ben flink beroerd geworden daar op die toppen en dit is nog niet over. Beroerd is niet het juiste woord, ik heb even gedacht het niet te zullen overleven. Het is een onbeschrijfelijke beroerte die mij daar overkwam. Joost, die ook in de auto zat, omschrijft deze laatste dag (van 3 dagen) van de reis als 'de meest verschrikkelijke dag van zijn leven'. Dat is toch niet mis. Ik beken hierbij dat het een zeer angstig moment was daar en ik me realiseerde dat we, verstoken van contact met de mensenwereld of enige vorm van hulp, alleen konden vertrouwen op de genade van de bergen en ons eigen lichaam.

Nu, na een paar dagen in Leh, wat iets lager ligt kan ik langzaam weer wat adem halen. Slapen lukt nog niet erg, insomnia is ook een gevolg van hoogteziekte, maar mijn lichaam geeft zijn verzet langzaam op. Buiten de poorten van het hotel doe ik voorzichtig de eerste wandelingen naar het internet café. Het is tijd de productie, waarvoor we hier zijn, op te starten.

Voordat ik echt ziek werd heb ik een paar mooie foto's gemaakt, want wonderschoon, dat is het wel. Helaas is het internet gebrekkig en is het uploaden van foto's meer geluk dan wijsheid.

Tussen de slaapjes en duizelingen door maken we hier kennis met de lokale crew. Dechen en Stanzin, en vandaag met de man die de making off gaat maken.
Morgen komen Kawal, Mukul en Adi aan. Ze hebben dezelfde route genomen. Na aankomst in Leh heb ik ze het nog afgeraden maar ze waren al onderweg. Het weer is nu wel beter dus ik hoop dat hun ervaring iets minder heftig zal zijn. Naar aanleiding van mijn waarschuwing blijven zij een extra nacht over in een tentenkamp, om acclimatiseren te bevorderen.

2 maanden later

Het is 11 juli. Gisteravond zijn Sander, Joost en ik aangekomen in Delhi. Bijna 2 maanden later als gepland. De afgelopen periode hebben we steeds op het punt van vertrek gestaan maar steeds opnieuw waren er ongeregeldgeden met de film permissie. Deze is 4 Ministeries, waaronder het Ministerie van Defensie in India, en de geheime dienst langs geweest.
Toen de aanvraag procedure muurvast leek te zitten is er een local mediator ingeschakeld om druk uit te oefenen op de autoriteiten. Met deze mediator heeft het nog een maand geduurd en hadden we onszelf net een deadline gesteld dat deel 2 of ergens anders of later in het jaar zou moeten worden gedraaid. Per slot kan je ook niet eindeloos stand-by blijven staan.
De laatste stuiptrekkingen met deze permissie werden onder andere veroorzaakt omdat er twee verschillende project namen de ronde deden. Stond op de oorspronkelijke aanvraag de werktitel 'Knowledge for life', op latere documenten staat er 'Bardsongs'. De geheime dienst vermoedde daarom dat er illegaal al was gedraaid. Ook omdat we ons de vorige keer na draaien niet hebben afgemeld. Wij hebben nog steeds geen idee waar we ons dan zouden moeten afmelden. Om verdere verwarring te voorkomen zal ik dat de komende tijd uitzoeken.
De mediator in Delhi, de heer Vishwa, wist ons te vertellen dat er bij de genoemde Ministeries nog zo'n 250 film-aanvragen op de kast liggen. Het valt te betwijfelen of deze ooit gehonoreerd gaan worden. Of vertelde hij dat om aannemelijk te maken dat de prijs voor zijn inspanningen 100 % hoger uit zijn gevallen?
Affijn, daar zijn we dan, alsnog en halsoverkop. Er is een moment bij vertragingen dat je niet alles meer stand-by kan laten staan. Mensen gaan verder met hun leven en werk, een nieuwe cameraman zijn beschikbaarheid verloopt, apparatuur word weer aan andere projecten verhuurd en zelf pak je je koffer ook weer uit.
Alles wat je hebt geregeld opdat tijdens je afwezigheid de zaken op het thuisfront goed gaan, verloopt en verloopt nog een keer. Als je dan toch ineens weg moet kan je dus met alles helemaal opnieuw beginnen.
De Indiaase crew is gedeeltelijk intact gebleven. Mukul-1st AD, Kawal-UPM, Urvashi-costume designer en Digambar-art director.
De samenstelling van de Nederlandse crew is gewijzigd. Helaas zijn Bert Pot, Jan Moeskops en Leo Franssen andere dingen gaan doen.
Wij verwelkomen binnenkort Sal Kroonenburg (camera) en Ludo Keeris (geluid) in Leh. En een nog onbekende camera assistent.
Morgen ochtend vertrekken wij met een auto richting Ladakh. We verwachten daar op dinsdag aan te komen.
Hou een oog op de blog! Het zal zeker een enerverende tijd worden.